TOETSINSTRUMENTEN.ORG

De doolhof der harmoniumliteratuur

datum: 12 april 2011

auteur: Dirk Boer

Onder de titel Authentieke harmoniummuziek verscheen onlangs een artikel *) over dit onderwerp van de hand van musicoloog Gerard van Reenen.
Een vlotte en onderhoudende stijl van schrijven kan de auteur niet ontzegd worden. Over zijn kijk op de harmoniumliteratuur ben ik wat minder positief.
Zo is hij van mening dat alle harmoniumcomposities van Sigfrid Karg-Elert door de componist zo geschreven zijn dat deze zowel op een zuigwind- als op een drukwindharmonium uit te voeren zijn. Terwijl ieder harmoniumspeler die zich serieus met het werk van deze componist heeft beziggehouden weet dat dit niet opgaat.
Wat Van Reenen schrijft over de harmoniummuziek van César Franck munt uit door onjuistheden en verkeerde aanname's. Dit was voor twee gerenommeerde harmoniumspelers, Joris Verdin en Dick Sanderman, aanleiding om een reactie **) te geven op het artikel.

Reacties

Verdin stelt in zijn reactie onomwonden dat wat Van Reenen over Franck schrijft, in grote mate foutief is. De reactie van Sanderman is wat gematigder, maar wat hij daarin over de harmoniumbundel L'organiste van Frank schrijft, komt mij als speler correct en herkenbaar voor.
Van Reenen reageert op zijn beurt op de reactie van Sanderman met de stelling dat er geen bewijs is dat L'organiste originele harmoniummuziek is, omdat op een orgel met twee manualen hetzelfde bereikt kan worden als op een harmonium met manuaaldeling tussen e' en f'.
Goed geprobeerd, maar bij nader inzien toch niet goed genoeg. Sla in L'organiste van de Sept pièces en réb majeur et ut# mineur eens nr3 op en probeer dit - met de solostem op 16' basis en de begeleidende accoorden op 8' basis eens op een orgel met twee manualen te spelen. Dat zal niet lukken, want dit stuk maakt expliciet gebruik van de klavierdeling van het drukwindharmonium tussen e' en f'.
De conclusie of het hier nu om originele harmoniummuziek gaat of niet, moet nu toch gemakkelijk te trekken zijn!
Inderdaad, de harmoniumliteratuur kan een doolhof zijn, vol voetangels en klemmen, niet alleen voor de speler, maar ook voor een musicoloog!

*) Het artikel is te vinden in Vox Humana, de periodiek van de Harmonium Vereniging Nederland, jaarg 22 (2011) nr.1.
**) Idem nr.2.