TOETSINSTRUMENTEN.ORG

Pereboom en Leijser orgel paart krachtige aan fluweelzachte klanken

datum: 26 maart 2008

auteur: Dirk Boer

Als voor een overbodig cultuurgoed uit vroeger tijden een nieuwe bestemming gevonden wordt, stemt dat vaak tot vreugde.
Zo ook bij de ingebruikname van het uit 1897 daterende Pereboom en Leijser orgel op eerste paasdag 2008 in de Mariakerk te Apeldoorn. Dit fraaie instrument heeft al eerder dienst gedaan in kerkgebouwen in Groningen en Tilburg. Het werd door de orgelmakers Pels en Van Leeuwen teruggebracht in de oorspronkelijke staat en in Apeldoorn geplaatst.
Organist Bernard Bartelink presenteerde het instrument. Opvallend was daarbij het vitale en inspirerende spel van deze bejaarde organist.

Pereboom en Leijser orgel te Tilburg
Pereboom en Leijser orgel
te Tilburg

Het orgel is ruim voorzien van 8-voets registers met een strijkend karakter, waardoor een warme, fluwelen klank wordt ontwikkeld, terwijl de klanken van de tongwerken Trompette en Bombarde zorgen voor een krachtig geluid zoals we dat kennen van Franse orgels uit dezelfde bouwtijd.
Zo we al twijfels hadden aan het concept van Pereboom en Leijser, dan waren die na het concert op een overtuigende manier verdwenen. Daar komt nog bij dat het instrument het zowel visueel als qua klank goed doet in dit neogotische kerkgebouw.

Bij al deze positieve kwalificaties kunnen we niet heen om enkele punten van kritiek die dit beeld enigszins aantasten.
De gereconstrueerde Voix Humaine op het zwelwerk vonden wij niet overtuigend. Kennelijk hebben anderen dat ook al geconstateerd, want in het boekje dat werd uitgereikt na de ingebruikname wordt vermeld dat dit register tijd nodig heeft om zich te "zetten". Wij zijn echter van mening dat de klank niet vanzelf beter zal worden, maar dat er aan het register gewerkt moet worden.
Ook de gereconstrueerde Flûte Harmonique op het hoofdwerk kon ons niet bekoren. Dit soloregister kon zich onvoldoende staande houden bij begeleiding door enkele zachte stemmen van het zwelwerk. Verder bleek de werking van de tremulant nogal onvoorspelbaar te zijn en bespeurden wij bij de windvoorziening van het zwelwerk soms enige instabiliteit.
Blijft het feit dat katholiek Apeldoorn een fraai orgel rijker is, maar er is nog wat werk te doen.
De afbeelding dateert uit 1957, toen het orgel in Tilburg stond opgesteld.